Akkoord principiële beslissing tot vrijwillige samenvoeging van de gemeenten Galmaarden, Gooik en Herne
Op de gemeenteraden van dinsdag 28 maart 2023 en woensdag 5 april 2023 keurden de lokale besturen van Galmaarden, Gooik en Herne alvast een principiële beslissing tot vrijwillige samenvoeging van de gemeenten Galmaarden, Gooik en Herne goed. Nu start een intensieve periode waarin de drie besturen de weg naar een mogelijke fusie diepgaand zullen onderzoeken.
De bestuurskracht van kleine landelijke gemeenten staat onder druk
Met dat buikgevoel werd in de zomer van 2022 aan het burgemeestersoverleg van het Pajottenland voorgesteld om een gezamenlijke bestuurskrachtanalyse uit te voeren.
De verwachtingen van de lokale besturen zijn de laatste jaren sterk toegenomen. Enerzijds worden steeds meer bevoegdheden vanuit de Vlaamse en federale overheid gedecentraliseerd naar de lokale besturen. Anderzijds verwachten burgers terecht veilige en aantrekkelijke dorpskernen, veel en diverse mogelijkheden voor vrijetijdsbeleving, een kwaliteitsvolle (digitale) dienstverlening, snelle communicatie, een verbeterde mobiliteit, kwalitatief onderwijs, de behandeling van sociaal-maatschappelijke problemen en uitdagingen. Kortom, een klantvriendelijke, correcte, effectieve en efficiënte lokale dienstverlening op maat.
Objectivering op maat door een bestuurskrachtanalyse
In oktober 2022 ging adviesbureau Probis aan de slag om deze tendensen te objectiveren in een traject van bestuurskrachtmeting. Een doorgedreven data-analyse, aangevuld met gesprekken en vragenlijsten afgenomen met de colleges van burgemeester en schepenen, met de managementteams en met sleutelfiguren uit de organisaties resulteerden in een individuele bestuurskrachtanalyse voor elk van de besturen.
Schaalvergroting als oplossing
De gezamenlijke conclusie van de analyse is dat de bestuurskracht uniform onder druk staat vandaag en ‘morgen’ nog steviger. Besturen is verder kijken dan vandaag en zich voorbereiden op morgen. Het is de wens én de verantwoordelijkheid van de lokale besturen van Galmaarden, Gooik en Herne om ook in de toekomst een daadkrachtig bestuur te zijn met een kwalitatieve dienstverlening voor de inwoners en de nodige ademruimte voor voldoende investeringsmogelijkheden.
De scenario-analyse laat blijken dat de voordelen van ‘samenwerken’ (eenvoudiger, vrijblijvender, behoud van de lokale autonomie) de nadelen ervan niet uitwissen. Onze regio heeft een lange traditie van samenwerken en doet dat op tal van vlakken met succes zodat deze piste voor schaalvergroting stilaan ‘uitgewerkt’ blijkt.
De eerste voorzichtige conclusie uit de bestuurskrachtanalyses is dat de ‘samenvoeging’ of fusie van de 3 landelijke gemeenten een hoopvoller perspectief geeft op de toekomstbestendigheid van de organisaties.
Er worden voordelen aangeduid:
- De versterking van de capaciteit
- Het versterken van de organisatiestructuur
- De eenheid van visie en aansturing
- De schaalvoordelen
- De grotere impact op samenwerkingsverbanden en hogere overheden
- De zogenaamde fusiebonus
Volgende valkuilen moeten we ernstig nemen:
- De ruimtelijke uitdagingen van een uitgestrekt grondgebied
- De complexiteit van grotere dossiers
- De burgernabijheid blijven garanderen
- Het ontbreken van een echte kern met centrumfunctie
Volgende stappen
Hoewel de vertegenwoordigers van de gemeenten Galmaarden, Gooik en Herne op organisatorisch, emotioneel, financieel en bestuurlijk vlak principieel geloven in de potentiële meerwaarde van een fusie, blijven er nog heel wat zaken verder uit te klaren in een verdiepingsfase die nu start. De onzekerheid over de voorwaarden die de Vlaamse regering zal vastleggen voor toekomstige fusies, voornamelijk over de schaalgrootte en de schuldovername is ook een belangrijk aandachtspunt.
Voorafgaand aan een definitieve fusiebeslissing willen de besturen grondiger afstemmen en consensus zoeken over een toekomstvisie op het beleid en de organisatie. Beleidsthema’s als financiën, personeel, patrimonium, intergemeentelijke samenwerking,… zijn slechts enkele van de te verdiepen beleidsdomeinen.
Communicatie en participatie
Naast de transitie op zich zal het zwaartepunt van deze tweede fase liggen bij de tijdige, correcte en heldere communicatie én vooral de participatie van de burgers en het personeel. Zij moeten actief in het veranderingstraject worden betrokken. Dit voor een dergelijke complexe materie niet via een simpele ja/neen-vraag onder de vorm van een volksraadpleging, maar via goed gedocumenteerde informatiesessies met grote ruimte voor eigen inbreng, kritische vraag en gefundeerd antwoord.
Groter worden om klein te blijven
Het is duidelijk dat in onze regio een fusie slechts efficiënt kan worden gerealiseerd door de minimale deelname van de drie vermelde lokale besturen.
De weg die we in deze tweede onderzoeksfase samen afleggen zal uitwijzen of de schaal van de 3 lokale besturen Galmaarden, Gooik en Herne de meest ideale schaal is om de grootste efficiëntiewinst te boeken.
De 3 lokale besturen kiezen weloverwogen voor een intensieve onderzoeks- en afstemmingsperiode mét hun raadsleden, adviesraden, personeelsleden en burgers. We gaan resoluut voor een beleid dat niet het beleid hoeft te worden van drie ‘deelgemeenten’, maar - passend bij de identiteit - een beleid van 12 gelijkgestemde Pajotse dorpen.